Hebban olla vogala nestas bigunnan

Ik lees: Hebban olla vogala nestas bigunnan hinase hi enda thu. Uuat unbidat ge nu.

Met hebban begint de zin en het lijkt daarmee op een vraag, omdat die zinsvolgorde aangehouden wordt. Maar het vraagteken ontbreekt of is door de kopiist weggelaten.
Olla. In de directe rede (want daarin staan deze twee zinnen met jij en ge) is alle (olla) zelden meer dan vijf.
Vogala. Vogel moeten wij hier lezen in zijn oudste betekenis: afgerichte valk, vogel op de hand. Dit laat ook de etymologie van vogel, die ik elders zal geven, zien. Vogel op de hand betekent huwelijk. Deze betekenis ontleend aan het Germaanse huwelijksritueel is de oudste van vogel.
Nestas. Bij nesten weegt waarschijnlijk de al oude betekenis huwelijksbed mee.
Bigunnan. En dus niet hagunnan, dat indertijd zo gevormd is om aan het stafrijm te voldoen.
Hinase. Een onmogelijk woord, maar we schijnen niet anders te kunnen lezen.
Hi enda thu. Ik lees hi, omdat dat er staat. Omdat de Nederlandse tekst primair is aan de Latijnse, voorafgaat, moet de Nederlandse tekst niet aangepast worden aan de Latijnse, dus hi niet veranderen in hic.
Uuat unbidat ge nu. Zo wordt het ook gelezen in het Corpus van Middelnederlandse teksten II, 1, 130.
Betekenis: Zijn alle (dit zijn er misschien 4) valken (op de hand) (van je familie) nesten begonnen (?), behalve hij (dat is de valk van zijn vrouw) en jij (dat is zijn valk). Wat verwacht ge nu?

Olla vogala in de geschiedenis.
De kopiist van olla vogala is Lanfranc of Lanfrancus, aartsbisschop van Canterbury sinds September 1070. Hij is herkenbaar aan de bijschriften en de Latijnse vertaling van olla vogala. Hij schrijft dit 13 November 1070. Hij kopieert een tekst uit 960. Daarmee heeft Schönfeld gelijk, die de taal van olla vogala als tiende-eeuws kwalificeerde. Aan het woord is Megenfridus [865], die tot de valse opvolgingsgeschiedenis behoort, zoals bv. beschreven in J.N. Despars, Cronijcke van den Lande ende Graefscepe van Vlaenderen, deel I. Megenfridus was gehuwd, maar is later monnik geworden. Over zo'n situatie gaat het in olla vogala.
Eerste bijschrift: 'Sancti Nicholai festa ualde sancti' (= feest van de zeer heilige Nicolaas). Hier wordt de heilige Nicolaas I de Grote aangeroepen, in 858 tot paus gekozen. Feestdag 13 november. Hij wordt hier vermeld vanwege zijn verdienste voor het kerkelijk huwelijksrecht. In Pavia, waar Lanfranc tot zijn dertigste woonde, was een kapel van deze heilige Nicolaas. Tijdens de ambtstermijn van Lanfranc als aartsbisschop van Canterbury werden een hospitaal en een kerk naar deze heilige Nicolaas vernoemd. Lanfranc citeert olla vogala uit een juridisch geschrift, nl. het Latijnse geschrift, dat Willem de Veroveraar uit Gent meenam naar Engeland en waar hij zijn rechten op de Engelse troon op baseerde. Lanfranc was de jurist van Willem de Veroveraar.
Tweede bijschrift: 'Age iam'. Dit is een gedicht van Prosper van Aquitanië, dat verwijst naar de monnik die getrouwd is. Weer een verwijzing naar huwelijk en het wijst erop dat ook olla vogala over huwelijk handelt.
Derde bijschrift (begin): 'Cordarum modulos pangamus nobile melos' (Laten we het edele klinken van de snaren doen horen). Dit gedicht dient als opmaat van de Latijnse "vertaling" van olla vogala.
De Latijnse "vertaling" van olla vogala: 'Abent omnes uolucres nidos inceptos nisi ego et tu. quid expectamus nu[nc]'. Dat Lanfranc met deze "vertaling" poëzie wil schrijven, blijkt uit het woord volucres, dat van Vergilius afkomt en een typisch poëziewoord is. Verder "vertaalt" hij hi in ego, omdat hij de oorspronkelijke tekst niet begreep en er daarmee meer poëzie van maakte. Lanfranc was tot zijn dertigste leraar poëzie in Pavia.
Canterbury November 1070. De soldaten van Willem de Veroveraar hebben 2 boeken met preken in Oudengels schrift, beroofd van hun prachtband, samen met het geschrift, waarin de opvolgingsrechten van Willem de Veroveraar op de Engelse troon beschreven staan, op de werktafel van Lanfranc, aartbisschop van Canterbury, neergelegd. Omdat Lanfranc Oudengels niet kon lezen, kon hij het boek makkelijk als kladbloc gebruiken. Het opvolgingsrechtengeschrift dateert van 960 uit Gent.

De etymologie van bruid, bruidegom, bruiloft en huwelijk

De etymologie van bruid

In het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW) staat bij het lemma bruut (bruyt) na de eerste betekenis verloofde, jonggehuwde vrouw: '- Ook in vergelijkingen, waarin evenwel het punt van vergelijking niet altijd duidelijk is, zoodat men zich zelfs afvraagt of men hier wel altijd hetzelfde woord bruut voor zich heeft. Zeer mogelijk is het, dat er een ander woord bruut geweest is, waarvan wij de eigenlijke beteekenis nog niet kennen.' Daarna volgen er 8 citaten. Het Etymologisch woordenboek van het Nederlands: 'De etymologie is hoogst onduidelijk.' In het Etymologisch woordenboek staat niet meer de naar de vorm mogelijke herkomst van het ww. bruien en het suffix -de: hij/zij die bruit, bespringt. Het is hetzelfde woord als het Engelse bird, Oudengels brit, vogel dus, of afgerichte valk. Dit past zeer wel in de zojuist genoemde citaten. Enerzijds wordt de bruut omzichtig geleid als in een processie, anderzijds komen de ridders uitgetogen als een bruut, dus in harnas en met helm zoals de valk met kap op. 'Si ghingen .. hare sake .. soe ghestadelike ane .., ghelikerwijs als liede die riden ende een bruut voor hen vueren, Heelu 4899.' 'Doe voeren die drie coninghen uut ghetoghelike als een bruut, Troyen f. 66b.' De oudste betekenis is afgerichte valk (met of zonder kap), die later is overgegaan op pasgetrouwde vrouw, toen ook bruidegom zijn huidige betekenis kreeg. In het gotisch bruþ-faß, dat bruidhouder,valkhouder, bruidegom betekent. Faß betekent hier dus vatter, houder en niet man, zoals verondersteld.

In het WNT vinden we ook de geestelijke, mystieke opvatting (betekenis B). In de omgeving van een oud kerkhof of op een lijkwade kunnen wij de bruid Christi als valk op de hand zien. Zo in het Camposanto Monumentale in Pisa (dit is een begraafplaats van 1360) Maestro del Trionfo della Morte Il Falconiere. Wij zien dus Christus met zijn bruid, de valk:

En ook op een lijkwade van Sint Lazarus, wiens lijkkist c. 1200 uit Klein Azië in Frankrijk (Autun) ingevoerd werd. Wij zien een ruiter met valk op de hand. Ook de lijkwade van Sint Servaas heeft een dergelijk patroon.

De etymologie van bruidegom

'Het eerste woorddeel is bruid. Het tweede deel -gom betekent mens.', aldus het Etymologisch woordenboek. Zowel man als vrouw waren van oudsher bruidegom, bruidsmens, toen de huidige betekenis van bruid nog niet bestond. Het Germaanse huwelijksritueel moet zowel man als vrouw met valk op de hand hebben laten zien.

Filips de Schone en Isabella van Portugal op hun bruiloft in 1430 met valk op de hand.


De etymologie van bruiloft

Het Etymologisch woordenboek: 'Gevormd uit bruid en -locht/-loft 'loop'.' Het woord betekende oorspronkelijk de bruid, de valk lochten, in de lucht laten gaan. In de lucht slaat de valk zijn prooi, het beeld, waarin seksualiteit wordt weergegeven en dat boven elke Minnetuin te vinden is.


De etymologie van huwelijk

Het Etymologisch woordenboek: 'Oude samenstelling uit de stam van het werkwoord huwen en een Proto-Germaans woord laik 'spel, sprong'.' Maar ik zeg dat het woord huwelic, houwelic, hiwelic is samengesteld uit houwen of hyen (het huidige heien) 'slaan' en laic 'spel'. Het woord huwelijk betekent dus oorspronkelijk slaspel, de valk die zijn prooi in de lucht slaat, een seksueel beeld. Hetzelfde beeld als bij bruiloft.

Jachtkostuum als rituele kleding

'Toen de koning dit verhaal had gehoord, deed hij alsof hij op jacht ging. Hij opende het graf en vond het lichaam, dat nog helemaal gaaf en ongeschonden was.'
Dit is een citaat uit Gregorius van Tours, Historiën (Boek VIII, 10) Ambo Amsterdam 1994 (vertaling F.J.A.M. Meijer). Koning Theodobert heeft zojuist gehoord waar het lijk van zijn grootvader Clovis begraven ligt. Hij maakt zich direct op om het officieel te begraven en trekt zijn jachtkostuum aan, omdat hij een ritueel uit te voeren heeft, nl. Gij zult uw doden begraven. Het jachtkostuum is hier dus niet voor de jacht bedoeld, maar voor een begrafenis, een rituele handeling. Of bij dit doen alsof ook een jachtvogel hoort is niet duidelijk. Dit speelt in de zesde eeuw aan het Frankische hof.

Dit is een zestiende-eeuwse kopie naar een verloren gegaan schilderij van Jan van Eyck in detail, afkomstig uit het Museum van Versailles. Bij Huizinga, Herfsttij 264 (ed. 1997) wordt dit nog gekwalificeerd als jachttafereel, maar wat wij zien is de bruiloft van Filips de Goede en Isabella van Portugal in 1430. Er is geen jachtkleding. De valk op de hand betekent huwelijk.